Kunnen pauzes op het werk je tijd doen winnen?
De verkeersveiligheidscampagnes zijn duidelijk: "Elke twee uur moet je pauze nemen". Caroline Cuny, professor aan de GEM (Grenoble Ecole de Management) en doctor in de Cognitieve Psychologie, bespreekt met ons de absolute noodzaak om pauzes te nemen tijdens het werk. Al moeten we wel een onderscheid maken tussen "goede" en "slechte" pauzes. Interview.
23 juni 2025 · 1 min. leestijd

“Je gedachten laten afdwalen is een manier om beter te presteren”
JT: De pauze wordt vaak geassocieerd met tijdverspilling, met een lage productiviteit. Moeten we pauzes uit onze werkdagen bannen?
CC: Het is een verhaal dat we inderdaad vaak horen. Pauzes zouden zo veel verloren werktijd en dus weggegooid geld zijn voor de werkgever. Dat is echter ongegrond. Ten eerste put je jezelf uit als je geen pauzes neemt en riskeer je fysieke en mentale vermoeidheid, stress, blessures om nog maar te zwijgen van een burn-out, wat nog meer tijd- en geldverspilling teweegbrengt. Maar pauzeren is niet alleen een verplichting die je lichaam of je brein je oplegt, je gedachten laten afdwalen is eigenlijk ook een manier om efficiënter te zijn.
Goed voor het geheugen én ... de creativiteit.
JT: Hoe gaat dat in zijn werk?
CC: Op de momenten van dit 'dagdromen' (een term die veel negatiever klinkt dan het in werkelijkheid is) heb je waarschijnlijk het idee dat je niets doet, maar je hersenen zijn wel degelijk aan het werk! Ze schakelen over op 'automatische piloot' en zijn druk bezig. Ze maken van de gelegenheid gebruik om eerst te regenereren, zowel fysiologisch - de gliacellen die zich rond de neuronen bevinden reinigen deze - als cognitief. Dit is het moment waarop je hersenen de informatie die ze zojuist hebben ontvangen consolideren, sorteren, associëren met andere oudere ideeën en zo beter opnemen. Een beetje opruimen dus.
Uit verschillende studies, waaronder een studie van onderzoekers van de Leerstoel "Digitale transformatietalenten" van de GEM, blijkt dat een pauze nemen gunstige effecten heeft op het geheugen. Deelnemers die zichzelf momenten gunden om de geest te laten afdwalen tijdens een lange en lastige taak, haalden betere resultaten dan deelnemers die geen pauze namen of deze gebruikten om iets anders te doen. Het is ook een gunstig moment voor divergerend denken, wat vervolgens een fase van creativiteit in gang kan zetten.
En verder is het laten afdwalen van je gedachten ook een manier van emotionele regulering. Het brein maakt hiervan gebruik om de ontvangen emoties, al dan niet sterk, al dan niet positief, te beheersen. Pas op, dit is geen tijd waarin we vrijwillig een stap terugzetten, waarin we de voor- en nadelen afwegen. Je laat je geest gewoon gaan waar hij naartoe wil, en de regulering zal op een bepaalde manier gebeuren, zonder dat je het beseft.
Bingo, een beloning
JT: Er zijn dus veel voordelen ...
CC: En er zijn er nog meer! Deze pauzes, die gewoon een paar momenten van ontspanning kunnen zijn, zijn natuurlijk momenten om je batterijen op te laden, om je concentratievermogen weer op peil te brengen. Maar los van het verlichten van de mentale belasting of het reguleren van emoties, kan het een manier zijn om meer beschikbaar te zijn voor de rest van je planning en daardoor efficiënter te zijn. Ik heb net een taak afgerond, ik geef mezelf een vorm van beloning door uit het raam te kijken en aan niets te denken. Door gewoon dit te doen, ontsnap ik aan de deadlines die ik moet halen, aan de opdracht om alles nog dezelfde avond af te hebben. En ik kan de andere taken aanpakken in een heel andere gemoedstoestand.
Bovendien vragen andere auteurs in de neurowetenschap zich af of deze dwaalfase soms niet het gevolg is van het verlangen van de hersenen om zichzelf te stimuleren. Een saaie vergadering? Mijn brein ontsnapt, gaat een luchtje scheppen, op zoek naar een frisse blik om opnieuw aandachtig te volgen. Slim toch?
JT: Lang leve de pauze om efficiënter te werken?
CC: Op voorwaarde dat je niet stopt om iets anders te gaan doen. Niet alle pauzes zijn hetzelfde: je telefoon pakken, verwoed door een app scrollen, jezelf afleiden of e-mails afhandelen, of met collega's rond de koffieautomaat kletsen zijn geen vormen van dagdromen. Dit kan natuurlijk ook gunstig zijn, maar niet op dezelfde manier. Het gaat ook niet om uitstelgedrag, waarbij je iets anders gaat doen om de taak waarvoor je geen motivatie of energie hebt niet af te ronden. Nog even herhalen: het doel is dus niet om je hersenen bezig te houden, maar net om er ruimte voor te maken, om je hersenen vrij te laten.
"Waarom zou je niet beslissen wanneer je een pauze wilt nemen in plaats van ze te ondergaan?"
JT: Precies, je hoofd leegmaken valt niet vast te leggen in een strak schema. Hoe bereik je dit?
CC: Absoluut, en onze afhankelijkheid van digitale tools vormt een steeds grotere bedreiging voor die dagdroommomenten. Het is moeilijk om de verleiding te weerstaan als je een telefoon of computer vlakbij hebt. Een eerste vereiste is dus om deze te negeren. Ten tweede mag je je vooral niet schuldig voelen. Bedenk hoe voordelig het is, ook voor je productiviteit. En als je nog niet overtuigd bent, doe dan eens een test. Probeer lang door te werken zonder te stoppen. Wat gebeurt er? Vroeg of laat gaat je brein zelf pauzeren. Idem trouwens als je een hele ingewikkelde of saaie opdracht hebt. Dan moeten je hersenen hun aandachtsspanne regenereren en dwingen ze je om af te haken.
Is het dan niet beter om, in plaats van de pauze te ondergaan, er invloed op uit te oefenen en te beslissen wanneer ik pauze neem? En een tijdstip te kiezen waarop ik mijn activiteit niet in gevaar breng, waarop ik niet het risico loop op een kritiek moment af te haken (bijvoorbeeld wanneer je baas je om je mening vraagt tijdens een vergadering)?
JT: Heb je tips om die dwaalmomenten onder controle te houden?
CC: Plan ze. Een beetje zelfdiscipline is nodig. Verplicht jezelf bijvoorbeeld om elke twintig minuten een twintigtal seconden uit het raam te kijken. Of kijk even op van je computer of notitieboekje en denk aan de mensen om je heen. Je kunt ook vijf minuutjes naar buiten gaan. Anderen zullen er de voorkeur aan geven wat in een notitieboekje te krabbelen of een mandala in te kleuren. Zolang het maar een repetitieve handeling is die geen grote mentale inzet vergt."

Heeft dit artikel jou geholpen?