Zichzelf beter leren kennen om zich beter te kunnen oriënteren

Zowel in de neurowetenschappen als in de filosofie zijn de begrippen "zelf" en "zelfbewustzijn" bron van veel discussie. Dit is al een hele tijd aan de gang en er is nog steeds geen eenduidige definitie die iedereen op één lijn brengt. Er tekenen zich echter enkele elementen van consensus af die ons kunnen helpen een beter inzicht te krijgen in onszelf in de context van ons beroepsleven.

Ik ben ‘meerdere’ 

Het begrip ‘zelf’ wordt vaak in het enkelvoud gebruikt, maar is eigenlijk een multidimensioneel concept. Wij hebben niet slechts één zelf, maar verschillende ‘zelven’ met verschillende functionele eigenschappen. Er is het minimale zelf of "ik" dat handelt en gekenmerkt wordt door het "subjectieve gevoel de causale agent van iemands handelingen te zijn". Kortom, het bewustzijn dat we de oorsprong zijn van onze lichaamsbewegingen of gedachten.

Er is ook het narratieve zelf, of "ik", dat ons een eenheidsbeeld geeft van wie we zijn. Het "ik" is zelf gebaseerd op de integratie van verschillende perspectieven: de verschillende versies van onszelf die in ons sociale universum naast elkaar bestaan. Wees gerust, dit is geen gespleten persoonlijkheid, maar de persoon die je bent voor je moeder, je vriendin, je broer of je collega's. En dat varieert.

Zelfbewustzijn als cognitief kompas

Deze verschillende vormen van het zelf komen tot uiting in verschillende narratieve perspectieven. Het "ik" - het actie-zelf, dus - is in het eerste perspectief, dus het is zich niet bewust van zijn eigen bestaan. 

Terwijl het "ik" in het derde perspectief zich wel bewust is van zijn eigen bestaan. Bijvoorbeeld, je kat heeft een gevoel van 'ik' maar niet van 'mij'. Dit verklaart zijn impulsiviteit of zijn onverdraagzaamheid bij frustratie - en het feit dat hij aan je lievelingsstoel heeft geklauwd. Hij is niet in staat om over zichzelf na te denken.

Als mens dient dit "zelf" als ons cognitieve kompas. Of we ons er nu bewust van zijn of niet, het is het referentiekader voor al onze beslissingen. Het integreert al onze ervaringen uit het verleden om daaruit de morele en maatschappelijke normen van de wereld om ons heen, onze waardesystemen, onze voorkeuren en prioriteiten, onze drijfveren, en alles wat ons onderscheidt en onze eigen persoonlijkheid uitmaakt, af te leiden. Tenslotte is het datgene wat ons in staat stelt onszelf te relativeren om onszelf beter te leren kennen. En dat is absoluut noodzakelijk om ons te oriënteren en de juiste keuzes te maken.

Hoe zit het met het oefenen van inzicht verwerven?

Door ons te oefenen in het zien van onszelf vanuit verschillende invalshoeken kunnen we werken aan een eenduidige visie van al onze zelven, ze met elkaar verzoenen en zo meer te weten komen over onze sterke en zwakke punten, onze waarden en onze beweegredenen. Bovendien maakt het leren ervaren van verschillende perspectieven het ons ook gemakkelijker om het inzicht in de mensen om ons heen over te nemen.

Dit wordt theorie van de geest genoemd. Het is ons vermogen om ons voor te stellen wat mensen om ons heen voelen of denken op basis van hun waarneembare gedrag. Dit vermogen is van fundamenteel belang om de reacties van de mensen in onze sociale wereld te kunnen voorspellen en er dus op te anticiperen.

Om ons inzicht te verbeteren, moeten we oefenen. Het doel is zelfbewuster te worden, zodat we ons verhaal beter kunnen vertellen in interviews, gemakkelijker beslissingen kunnen nemen en onze sociale interacties op kantoor kunnen versterken.

De oefening

Stap 1: Vul de tabel in

1. Denk aan je professionele omgeving. Wie zijn voor jou de 3 belangrijkste mensen in je professionele omgeving? D.w.z, door welke mensen wordt je het meest beïnvloed, welke mensen hebben de meningen die er voor jou het meest toe doen?

Schrijf hun namen in de eerste kolom van de tabel

2. Denk aan de mensen om je heen die geen professionals zijn. Wie zijn de 3 belangrijkste mensen voor je, wiens mening het belangrijkst voor je is?

Schrijf hun namen in het tweede deel van de eerste kolom van de tabel

3. Denk na over hoe elk van deze mensen jou ziet. Stel jezelf voor door hun ogen en beschrijf jezelf zoals je denkt dat zij je zien in een professionele context.

4. Beschrijf je sterke punten vanuit het perspectief van deze persoon in de werkcontext in de tweede kolom van de tabel. Bijvoorbeeld: X is kalm, vastberaden en bedachtzaam. Hij kan bergen verzetten als hij gemotiveerd is door de taak.

5. Beschrijf je zwakke punten vanuit het perspectief van deze persoon in de werkcontext in de derde kolom van de tabel. Bijvoorbeeld: X kan koppig zijn, heeft moeite met delegeren, en heeft een gebrek aan zelfvertrouwen.

Wees voorzichtig voor de mensen in je niet-professionele kring. Stel je voor hoe zij je zien in een professionele context, zelfs als je nooit met hen hebt samengewerkt. Zelfs als je niet met hen op kantoor werkt, hebben deze mensen toch een beeld van je door de verhalen die je hen hebt verteld.

Stap 2: Analyse

Herlees wat je in de tabel hebt geschreven. Zijn de beschreven sterke en zwakke punten dezelfde voor alle mensen in je professionele kring? In je sociale kring? Tussen je professionele en sociale kring? Zo niet, denk dan eens na over waarom, bijvoorbeeld, je denkt dat de ene persoon je een kwaliteit of kracht toeschrijft terwijl een andere persoon dat niet zou doen?

Doe hetzelfde voor zwakheden.

Stap 3: Conclusies

Bedenk wat je zou kunnen veranderen, zodat de sterke punten die jou het best omschrijven werkelijk door ‘alle’ mensen kunnen worden gezien. Kan je een verhaal uit je beroepsleven vertellen, dat het inzicht van deze mensen op deze kwaliteit die je kenmerkt, zou kunnen worden vasthouden en versterkt? Schrijf dit verhaal op een stuk papier.

Denk ook na over wat je zou kunnen veranderen zodat de zwakke punten die je het minst goed beschrijven, in het perspectief van alle mensen worden afgezwakt.

Kan je een verhaal uit je beroepsleven vertellen, dat hun kijk op deze eigenschap die niet bij je past, zou kunnen corrigeren en veranderen?

Schrijf dit verhaal op een stuk papier.

Waar dient het voor?

Voor elk sollicitatiegesprek kun je deze conclusies herlezen om je te helpen jouw verhaal te vertellen en je sterke punten en kwaliteiten te benadrukken. Ook als je een moeilijke interactie hebt met een collega, kan je deze oefening herhalen met hem of haar erbij, zodat je beter begrijpt hoe je met die persoon moet omgaan. Aarzel ten slotte niet om met de mensen die je tijdens deze oefening hebt genoemd te praten, om het beeld dat je van jezelf hebt door hun ogen te vergelijken met het beeld dat zij werkelijk van je hebben.

Kleine bonus: deze oefening werkt heel goed in een professionele context, maar kan ook worden toegepast in allerlei contexten. Bijvoorbeeld bij vrienden, in sentimentele situaties, op reis, enz... Doe het voor jezelf.