Een korte handleiding om je weg te vinden in de jungle van de vaardigheidsanalyse

Wanneer en waarom? 

Eerst moet je afrekenen met een vooroordeel: vaardigheidsanalyses zijn niet alleen 'iets voor oudjes' of een test die is voorbehouden aan de werkwinkel voor profielen met weinig kwalificaties en moeite hebben om tot de arbeidsmarkt toe te treden.

Steeds meer mensen van jonger dan 30 maken er gebruik van. Zie het als een medische controle. Je kunt beter voorkomen dan genezen, toch? In plaats van te wachten tot je een burn-out hebt of chronisch op je werk lijdt, kun je beter een paar voortekenen herkennen. Steeds vermoeider? Nerveus? Gefrustreerd door je opdrachten? Niet happy op je werk? Als je niet blij met je baan of doodongelukkig op je werk bent, is dit ongetwijfeld het moment om rustig de balans van het begin van je carrière op te maken. Het benoemen van je ontevredenheden is de eerste stap om er iets aan te doen. Het is ook de gelegenheid om jezelf vragen te stellen over je verlangens. Die zijn niet per se hetzelfde als je 20, 25 of 35 jaar oud bent. Er zijn genoeg redenen om deze stap te zetten. Een vaardigheidsanalyse is per slot van rekening een beetje als de toets F5: je kunt er de professional die je bent mee vernieuwen. 

'Maar ik heb geen zin om van baan te veranderen!' Pas ook hier op met vooroordelen: een vaardigheidsanalyse is niet per se bedoeld om alles overboord te gooien en van beroep te wisselen. Twijfelende verzekeringsagenten eindigen niet allemaal als ambachtelijke bierbrouwers, net zoals gedesillusioneerde verkopers niet systematisch hun biologische kruidenierswinkeltje met korte keten openen (hoewel dat in de mode is, dat geven we toe). Het doel is om jezelf beter te leren kennen en (weer) vertrouwen in jezelf te krijgen. Dat gebeurt meestal door vaardigheden te identificeren die je de afgelopen tijd hebt opgedaan, soms zonder dat je dat zelf doorhad. Door bijvoorbeeld het imago van je bedrijf op social media te onderhouden, heb je hoogstwaarschijnlijk een paar communicatieve vaardigheden opgedaan die je op je cv kunt zetten.

Als een analyse urgent wordt 

Aan het begin van je carrière kun je een eerste vaardigheidsanalyse ondergaan zonder gebruik te maken van een tussenpersoon. Er zijn meerdere zelfevaluatiemethoden beschikbaar, in navolging van Igakaï, Japans voor 'de reden van mijn bestaan'.

1. Teken op een vel papier vier grote cirkels.
2. Noteer in een van de cirkels eerst wat je graag in het leven doet, wat je leuk vindt, op je werk en in je vrije tijd.
3. In de tweede cirkel noteer je je talenten, menselijke kwaliteiten en vaardigheden. De derde cirkel is bedoeld voor vaardigheden of diensten waarvoor je kunt worden betaald.
4. Ten slotte bepaal je de doelen die je wilt verdedigen, de prioriteiten waar je een passie voor hebt.
5. Bewaar de essentiële zaken en zoek koppelingen tussen de elementen die overblijven: je Ikigaï bevindt zich in het hart van de vier cirkels.

Een voorbeeld? Ik houd van luisteren, ik ben een luisterend oor, ik kan een camera gebruiken en ik geloof in de noodzaak om mijn naaste bekender te maken. Wat als je documentairemaker zou worden? 

De methode van Hester, ontwikkeld door JobTeaser, is een andere nuttige manier om je soft skills en verlangens te bepalen. De gebruiker kan drie oefeningen doen.

1. Eerst kies je met behulp van een lijst met zestig vaardigheden wat je graag in het leven wilt bereiken. Daarna maak je een top 3 van je keuzes.
2. Tweede oefening: beantwoord een vragenlijst over een reeks situaties. Ben je er weleens mee geconfronteerd of niet?
3. Ten slotte moet je voor elke soft skill in je top 3 een situatie geven waarin de vaardigheid noodzakelijk zou zijn. 

Een alternatief: schakel hulp in van een coach. Maar pas op, want niet alle zelfverklaarde Ted Lasso's op LinkedIn zijn betrouwbaar. Gebruik ook hiervoor bevoegde organisaties die het kaf van het koren hebben gescheiden. De start-up gespecialiseerd in geestelijke gezondheid moka.care brengt coaches, therapeuten en werknemers van partnerbedrijven met elkaar in contact en garandeert dat de verzamelde gegevens en informatie anoniem blijven. Wat dacht je ervan om je werkgever voor te stellen om ze eens te bellen?

Oké, kan ik het later in mijn carrière ook nog doen? 

Alle werkenden kunnen een vaardigheidsanalyse uitvoeren. Ander voordeel: een vaardigheidsanalyse is relatief goedkoop (tussen de 1.000 en 2.500 euro) en zeer toegankelijk. Je kunt het tijdens of buiten werktijden uitvoeren. Als je op een gegeven moment tijdens je carrière werkloos raakt, kun je bijvoorbeeld bij het UWV terecht voor advies. Als je werknemer bent en je graag een analyse wilt doen, kun je gebruik maken van je loopbaanrekening of het ontwikkelingsplan van je bedrijf. Je baas kan je verzoek niet afwijzen, maar alleen zes maanden uitstellen als je afwezigheid te hinderlijk wordt geacht.

Wat doet een coach precies?

Voor een vaardigheidsanalyse heb je maximaal 24 uur nodig. Maar dit doe je niet in een periode van drie dagen. Het is erg belangrijk dat je er de tijd voor neemt. Het is nuttig om afstand te nemen, aan zelfreflectie te doen en vervolgens weer aan de slag te gaan. Reken op zo'n acht gesprekken met een HR-adviseur of arbeidspsycholoog, verspreid over drie tot zes maanden. 

Iedereen die verlegen is, kan zich beter schrap zetten, want je moet je blootgeven! Maar wees gerust, want alles is vertrouwelijk, al vanaf de voorbereidende sessie waarbij je je behoeften en verwachtingen uitspreekt. Je gesprekspartner zal de methode met je delen. Daarna kun je gerust weigeren en iets anders proberen.

Als je doorgaat, zijn de twee of drie volgende gesprekken bedoeld om je motivaties, waarden en interesses onder de aandacht te brengen. En vervolgens om je diepste verlangens en je potentieel naar boven te halen. Het is een analyse via gesprekken, uitwisselingen met je adviseur, professionele simulaties, maar ook een reeks psychotechnische tests. 

De derde etappe: de confrontatie met de realiteit. Er worden functieomschrijvingen beschikbaar gesteld, maar je wordt vooral gestimuleerd om informatie over de beoogde functie of baan in te winnen en professionals te ondervragen. Zo krijg je inzicht in de bijzonderheden en de bijbehorende aspecten, en kun je korte metten maken met fantasieën. Gitaristen hebben artrose, ruimtevaarders ervaren onvoorstelbare stress voordat ze naar de sterren reizen, en om huisarts te worden, moet je wel tien jaar studeren, wat geen kattenpis is voor een tweede beroepsleven. Ten slotte stel je een professioneel traject op, stap voor stap, wat je samenvat in een verslag.

Hoe vind je je adviseur eigenlijk? 

Dat is als een zoektocht naar de steen der wijzen. Je bent gewaarschuwd. Er zijn net zoveel serieuze centra die vaardigheidsanalyses aanbieden als oplichters. Vertrouw niet alleen op phishing per sms, op het advies van een buurman van de neef van een vage kennis, op een dithyrambisch LinkedIn-bericht ondertekend door een coach op het gebied van persoonlijke ontwikkeling, of op een mening met vijf sterren op Google. De eerste voorzorgsmaatregel die je moet nemen om de juiste eruit te vissen: controleer of het opleidingsinstituut waar je contact mee opneemt een Qaliopi-certificaat heeft. Dat is sinds 2022 wettelijk verplicht. 

Stel vervolgens vragen aan de mensen om je heen, vraag de mening van collega's die je zijn voorgegaan, van HR of van je adviseurs. Er is nog een andere sherpa die je door deze jungle kan leiden, namelijk de adviseur loopbaanontwikkeling. Kers op de taart: dit is gratis.

Sta ook stil bij je behoeften en verplichtingen. Als je je niet kunt verplaatsen of tijdens een drukke periode op kantoor weinig beschikbaar bent, kijk dan welk instituut 100% op afstand aanbiedt. Is het instituut gespecialiseerd in bepaalde branches? Ten slotte hoef je alleen nog kennis te maken met je adviseurs. Voor je het weet, ben je aan je voorbereidende sessie begonnen. We zeggen het nogmaals: je onderbuikgevoel is essentieel. Geen valse bescheidenheid, want je professionele toekomst staat op het spel!